1
00:00:05,040 --> 00:00:13,120
obudz sie - wkurz sie

2
00:00:33,040 --> 00:00:34,920
Daj mi to!

3
00:00:35,360 --> 00:00:38,360
Naprawde nie chodzi juz tylko o misie polarne .

4
00:00:39,640 --> 00:00:45,440
Wlasnie teraz decyduje sie przyszlosc cywilizacji.

5
00:00:45,800 --> 00:00:50,240
W obrazie naszych dotychczasowych kalkulacji przyszlych skutkow zmian klimatycznych

6
00:00:50,360 --> 00:00:53,360
zabraklo bardzo istotnego elementu .

7
00:00:53,400 --> 00:00:58,520
Znalezlismy sie niebezpiecznie blisko punktu zwrotnego dla globalnego systemu klimatycznego

8
00:00:59,160 --> 00:01:01,720
to punkt bez odwrotu

9
00:01:01,760 --> 00:01:06,520
po ktorym katastroficzne zmiany staja sie nieuniknione.

10
00:01:06,960 --> 00:01:08,920
Jak bylo do tej pory:

11
00:01:08,960 --> 00:01:10,960
Przez ostatnie 3 miliony lat,

12
00:01:11,000 --> 00:01:15,760
klimat naszej planety byl w jednym z dwoch stabilnych stanow,

13
00:01:15,800 --> 00:01:21,080
niewielkie zmiany promieniowania slonecznego decydowaly o sytuacji na planecie.

14
00:01:21,440 --> 00:01:26,320
gdy jestesmy w tym zimniejszym dolku ziemia doswiadcza epoki lodowcowej.

15
00:01:26,480 --> 00:01:30,560
gdy jestesmy w tym cieplejszym klimat planety jest podobny do obecnego,

16
00:01:30,600 --> 00:01:34,400
tak jak przez cala historie ludzkosci.

17
00:01:34,440 --> 00:01:37,400
Problem w tym ze nasze uzycie paliw kopalnych

18
00:01:37,400 --> 00:01:40,360
wypycha nas coraz dalej z tej stabilnej pozycji

19
00:01:40,400 --> 00:01:43,480
i pod gorke tego wzgorza.

20
00:01:43,520 --> 00:01:48,440
Punkt krytyczny to moment gdy przekroczymy szczyt,

21
00:01:48,480 --> 00:01:51,360
i juz nie musimy nawet pchac sie dalej

22
00:01:51,400 --> 00:01:55,400
by planeta zdazala w duzo goretsze miejsce.

23
00:01:55,440 --> 00:01:58,800
Dalej potoczy sie sama.

24
00:01:59,160 --> 00:02:04,600
Punkt krytyczny jest osiagany na skutek pozytywnych sprzezen zwrotnych w systemie klimatycznym

25
00:02:04,640 --> 00:02:11,880
mechanizmow ktore moga zwiekszac efekty globalnego ocieplenia i prowadzic do nieodwracalnych zmian.

26
00:02:12,680 --> 00:02:15,360
Jednym z nich jest tzw Albedo Effect.

27
00:02:15,400 --> 00:02:20,880
biale powierzchnie odbijaja wiecej promieniowania slonecznego niz ciemne,

28
00:02:21,000 --> 00:02:24,040
tak wiec ocieplenie spowodowane gazami cieplarnianymi roztapia lod i snieg,

29
00:02:24,160 --> 00:02:26,880
pozostawiajac w tym miejscu ciemne powierzchnie ladow i oceanow.

30
00:02:26,880 --> 00:02:32,000
te powierzchnie absorbuja wiecej promieniowania slonecznego niz przedtem - przyczyniajac sie do dalszego ocieplenia

31
00:02:32,200 --> 00:02:36,040
ktore powoduje szybsze topnienie lodu i sniegu itd.

32
00:02:36,920 --> 00:02:42,720
Nieskondensowana para wodna jest w rzeczywistosci wazniejszym gazem cieplarnianym niz CO2.

33
00:02:42,760 --> 00:02:45,960
Mimo ze nie emitujemy duzo pary bezposrednio,

34
00:02:46,000 --> 00:02:49,160
wraz ze wzrostem temperatury rosnie tempo parowania,

35
00:02:49,200 --> 00:02:53,480
zwiekszajac wilgotnosc i pogrubiajac termiczny koc ziemii

36
00:02:53,520 --> 00:02:58,480
co z kolei prowadzi do dalszego wzrostu temperatur, ktore zwiekszaja tempo parowania itd.

37
00:02:59,560 --> 00:03:04,800
Zwykle ok 50% CO2 emitowanego na skutek ludzkiej dzialalnosci

38
00:03:05,040 --> 00:03:09,480
jest absorbowane przez lasy, plankton i same oceany.

39
00:03:09,800 --> 00:03:12,800
Ale powierzchnia oceanow staje sie coraz bardziej kwasowa

40
00:03:12,800 --> 00:03:16,120
wraz z rosnaca w niej koncentracja CO2.

41
00:03:16,200 --> 00:03:20,560
Jednoczesnie rosnie temperatura wody na powierzchni,

42
00:03:20,640 --> 00:03:25,880
tworzac warstwe cieplej, kwasowej wody rozprzestrzeniajacej sie w oceanie,

43
00:03:25,960 --> 00:03:30,400
zabijajac plankton ktory wiaze CO2 z atmosfery.

44
00:03:30,400 --> 00:03:35,280
A nawet gorzej, ciepla woda zatrzymuje mniej CO2 niz zimna

45
00:03:35,280 --> 00:03:41,280
wiec podgrzewajac sie zaczyna oddawac czesc wczesniej pochlonietego CO2.

46
00:03:43,360 --> 00:03:48,640
Podobnie jak ekosystemy morskie ekosystemy ladowe zwykle dzialaja jak gabki CO2,

47
00:03:48,680 --> 00:03:52,120
pobierajac go z atmosfery i uzywajac jako budulca.

48
00:03:52,880 --> 00:03:56,840
Lecz rosnaca temperatura wytraca te ekosystemy z rownowagi

49
00:04:00,680 --> 00:04:05,120
podczas gdy mikroorganizmy w glebie bardziej efektywnie go uwalniaja,

50
00:04:05,160 --> 00:04:10,320
sprawiajac ze ekosystem jako calosc z pozeracza CO2 zmienia sie w zrodlo CO2.

51
00:04:10,640 --> 00:04:18,960
Przy wzroscie temperatur i braku deszczu, lasy wysychaja a pozary wymykaja sie spod kontroli.

52
00:04:18,960 --> 00:04:22,240
Cale zmagazynowane w roslinach CO2 idzie z dymem,

53
00:04:22,320 --> 00:04:26,360
zwiekszajac koncentracje gazow cieplarnianych, intensyfikujac ocieplenie,

54
00:04:26,400 --> 00:04:29,320
co jeszcze bardziej zmniejsza zdolnosc srodowiska do wchlaniania CO2.

55
00:04:30,840 --> 00:04:37,560
Na Syberii olbrzymi teren blotnistej wiecznej zmarzliny wielkosci Francji i Niemiec razem wzietych

56
00:04:37,560 --> 00:04:41,120
zwanej Permafrost topnieje,

57
00:04:41,160 --> 00:04:45,080
odwilz uwalnia olbrzymie ilosci metanu.

58
00:04:45,320 --> 00:04:49,320
Metan jest gazem cieplarnianym o krotkiej zywotnosci w atmosferze (12 lat)

59
00:04:49,400 --> 00:04:54,600
ale dopoki sie w niej utrzymuje powoduje efekt cieplarniany 21 razy wiekszy od CO2.

60
00:04:54,640 --> 00:04:58,320
Im wiecej metanu dostaje sie do atmosfery, tym wiekszy jest efekt cieplarniany,

61
00:04:58,400 --> 00:05:02,680
tym szybciej topnieje Permafrost i tym wiecej metanu uwalnia sie do atmosfery.

62
00:05:03,200 --> 00:05:09,320
Arktyczna tundra nie jest jedynym wielkim skladowiskiem zamrozonego metanu.

63
00:05:09,480 --> 00:05:14,360
10 bilionow ton tego gazu czai sie pod dnem oceanow

64
00:05:14,400 --> 00:05:17,840
skladowanego w formie zamarznietych krysztalow na calym globie.

65
00:05:17,880 --> 00:05:23,000
Jesli temperatury oceanow wzrosna wystarczajaco - a nikt nie wie jaka to wielkosc,

66
00:05:23,040 --> 00:05:27,160
mozemy uruchomic nagle uwolnienie zmagazynowanego metanu do atmosfery.

67
00:05:27,640 --> 00:05:35,120
Gdy to sie zdarzylo ostatnim razem temperatury wzrosly o 10C.

68
00:05:38,080 --> 00:05:41,560
To sa niektore z mechanizmow sprzezenia zwrotnego

69
00:05:41,640 --> 00:05:45,120
wyjasniajace dlaczego globalny system klimatyczny dochodzi do punktu krytycznego.

70
00:05:45,200 --> 00:05:49,080
Kazde ze sprzezen w systemie ma swoj wlasny wewnetrzny punkt zwrotny,

71
00:05:49,320 --> 00:05:54,560
i wlasnie powiazania miedzy tymi zlozonymi wzajemnie wzmacniajacymi sie sprzezeniami,

72
00:05:54,600 --> 00:05:58,520
sa nieobecne w naszych modelach prognoz klimatycznych.

73
00:05:59,280 --> 00:06:05,160
Jak dotad globalnie temperaury wzrosly o 0.8°C

74
00:06:05,920 --> 00:06:11,920
ale z powodu 40-50 lat zwloki pomiedzy emisjami a wzrostem temperatury,

75
00:06:12,040 --> 00:06:14,520
emisje juz obecne w atmosferze

76
00:06:14,520 --> 00:06:20,480
wymusza wzrost o ok. 0.6°C w nadchodzacych dekadach

77
00:06:20,600 --> 00:06:24,720
co z latwoscia mogloby wystarczyc by planeta znalazla sie na szczycie

78
00:06:24,760 --> 00:06:27,680
a nawet gorzej.

79
00:06:29,000 --> 00:06:37,840
Jesli przekroczymy ten punkt krytyczny, globalnie temperatury moga poszybowac o 6°C.

80
00:06:37,880 --> 00:06:42,320
Jesli tak sie stanie srodowisko naturalne doswiadczy masowego wymierania gatunkow

81
00:06:42,360 --> 00:06:46,680
ktore wymiecie wiekszosc roslin i zwierzat z ktorymi dzielimy planete.

82
00:06:46,680 --> 00:06:52,040
choc za to bedzie duzo wiecej szczurow, much, karaluchow i komarow

83
00:06:52,080 --> 00:06:55,360
podczas rozpadu ekosystemow.

84
00:06:56,960 --> 00:07:01,720
Pierwsze uderzenie w ludzkosc objawi sie w formie ostro ograniczonego dostepu do wody,

85
00:07:01,800 --> 00:07:06,000
na wskutek zmiany rozkladu opadow, wysychania rzek zasilanych przez lodowce,

86
00:07:06,040 --> 00:07:08,800
i zalania woda morska rezerwuarow wody pitnej.

87
00:07:08,880 --> 00:07:14,680
Gdy zawioda plony, spala sie lasy, pustynie rozprzestrzenia a wybrzeza znikna pod woda,

88
00:07:14,880 --> 00:07:18,600
miliardy ludzi zaczna sie pakowac

89
00:07:18,680 --> 00:07:22,520
i migrowac w poszukiwaniu lepszego zycia.

90
00:07:22,720 --> 00:07:24,760
Ale dokad?

91
00:07:25,080 --> 00:07:28,040
Ludzkosc byc moze to przetrwa.

92
00:07:28,160 --> 00:07:32,760
Ale czym bedzie "ludzkosc" w swiecie w ktorym ocalale kraje

93
00:07:32,960 --> 00:07:39,520
jak Wlk Brytania wydaja wiekszosc srodkow na obrone przed milionami glodujacych pukajacych do naszych bram

94
00:07:39,640 --> 00:07:44,800
ktorzy juz nie moga zyc we wlasnych krajach z powodu naszych czynow?

95
00:07:45,880 --> 00:07:48,560
Swiat jest uzbrojony po zeby.

96
00:07:48,680 --> 00:07:53,520
Jest dosc broni by uzbroic co siodmego czlowieka na planecie.

97
00:07:55,040 --> 00:07:59,760
Gdy zmniejsza sie zdolnosc ziemii do utrzymania wszystkich obecnie zyjacych

98
00:08:00,400 --> 00:08:04,400
nie umrzemy spokojnie w naszych lozkach.

99
00:08:06,200 --> 00:08:09,000
OK, a teraz dobra wiadomosc:

100
00:08:09,000 --> 00:08:12,080
To wszystko jest do unikniecia - JESZCZE.

101
00:08:12,760 --> 00:08:16,560
Nie czas na panike i rozpacz.

102
00:08:16,600 --> 00:08:20,280
Czas dzialac, dopoki jeszcze mozemy.

103
00:08:21,000 --> 00:08:24,200
Musimy przyjac do wiadomosci ze zdolnosc rzadow i korporacji

104
00:08:24,240 --> 00:08:28,080
do adekwatnej odpowiedzi na to zagrozenie

105
00:08:28,160 --> 00:08:30,480
stoi pod znakiem zapytania.

106
00:08:30,520 --> 00:08:35,480
Mieli juz na to 20 lat a wynik jest gorzej niz zaden.

107
00:08:36,880 --> 00:08:41,240
To dlatego ze sa wierni doktrynie ktora daje pierszenstwo

108
00:08:41,280 --> 00:08:48,240
krotkoterminowym zyskom i bezustannemu wzrostowi gospodarczemu nad przetrwanie zycia na ziemii.

109
00:08:48,760 --> 00:08:52,000
To zadna tajemnica co musimy zrobic

110
00:08:52,000 --> 00:08:54,720
zeby zredukowac emisje zgodnie z zaleceniem nauki.

111
00:08:55,120 --> 00:08:59,840
po prostu musimy konsumowac mniej.

112
00:08:59,840 --> 00:09:03,280
Ale to wykluczone w spoleczenstwie

113
00:09:03,160 --> 00:09:08,360
opartym o stale wzrastajaca konsumpcje bogactw naturalnych i energii.

114
00:09:08,800 --> 00:09:11,320
Nikt nie jest wszechwiedzacy

115
00:09:11,320 --> 00:09:16,200
ale przeciez wiemy ze to nie jedyny sposob zycia,

116
00:09:16,400 --> 00:09:19,400
i biorac pod uwage ze to nas wszystkich najprawdopodobniej zabije,

117
00:09:19,480 --> 00:09:24,000
najwyzszy czas przyjrzec sie alternatywom.

118
00:09:24,960 --> 00:09:29,720
Jest juz zupelnie jasne ze aby wygrac batalie przeciw zmianie klimatu,

119
00:09:29,800 --> 00:09:35,520
juz nie wystarczy sama zmiana naszego stylu zycia.

120
00:09:35,520 --> 00:09:41,400
Bedziemy musieli rowniez aktywnie przeciwstawic sie poteznym grupom interesu

121
00:09:41,440 --> 00:09:46,000
ktore nie zawahaja sie przed niczym by powstrzymac konieczne zmiany.

122
00:09:45,920 --> 00:09:49,360
Musimy byc czyms wiecej niz konsumentami.

123
00:09:50,480 --> 00:09:53,520
To sa wyjatkowe czasy.

124
00:09:53,720 --> 00:10:00,000
Powstrzymanie nieodwracalnego globalnego ocieplenia jest nawazniejszym zadaniem w historii ludzkosci.

125
00:09:59,600 --> 00:10:02,720
i to nam przypadlo to zadanie.

126
00:10:02,720 --> 00:10:07,360
Jesli tego nie dokonamy, wszystko do czego dazymy w naszym zyciu

127
00:10:07,400 --> 00:10:11,320
zostanie zniszczone lub utraci sens.

128
00:10:11,400 --> 00:10:15,280
Nasi przodkowie nie wiedzieli o tym problemie,

129
00:10:15,320 --> 00:10:19,000
nasi potomkowie beda bezsilni by cos zmienic.

130
00:10:19,640 --> 00:10:23,280
Ale my mamy jeszcze czas!

131
00:10:23,400 --> 00:10:27,080
Ale musimy sie wreszcie ruszyc!.

132
00:10:54,640 --> 00:10:59,160
xxx translation by: Ryba